Mando'a

Z Biblioteki Ossus, polskiej encyklopedii ''Gwiezdnych wojen''.

Mando'a, czasem nazywany językiem mandaloriańskim to język używany przez Mandalorian i ich przodków, Taungów.

Gramatyka

W mando'a struktura zdań jest podobna jak we wspólnym. W mando'a nie występują przypadki. Jest też kilka rzeczy do zapamiętania. Początkowo mando'a był językiem wyłącznie mówionym.

Brak liter

Litery X, Z i F nie występują w mando'a. Zarazem dźwięk podobny do F zapisuje się jako VH. Również S często wymawia się jako Z.

Dwuznaczności w mando'a

Wiele wyrażeń w mando'a ma dwa, lub więcej słów, ale, jako że połączone słowa mają tylko jedno logiczne znaczenie, tłumaczy się je jako jedno. Na przykład dar'jetii, dosłownie przetłumaczono by jako już nie Jedi, lecz później było używane jedynie do nazwania mrocznego Jedi. Nie ma żadnej reguły co do znaczeń słów - jest to jednak ważny aspekt języku mandaloriańskim.

By zaznaczyć, że słowa zostały połączone, używa się apostrofu. Kiedy połączone słowo jest trudne do wymówienia, skraca się je. Na przykład powiemy Vor'e zamiast Vor'entye.

Liczba mnoga

Liczbę mnogą tworzymy przez dodanie końcówki -e. Gdy w liczbie pojedynczej słowo kończy się samogłoską dodajemy -se. Czasami dodaje się też apostrof, na przykład w wyrazie Gett'se. Jeśli słowo kończy się głoską -a zamieniamy ją na -e, na przykład w Ad'ikaAd'ike.

Przedrostki

W mando'a przedrostki stoją same, pojawiają się na początku zdania. Na przykład tion, przedrostek pytający: So Karen, tion mhi hibira Mando'a iviin'yc? znaczy Karen, czy szybko uczymy się Mando’a?.

Rodzajniki

W mando'a rzadko stosuje się rodzajniki. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy naciskamy na kogoś. Istnieje kilka rodzajników określonych, najczęściej używany z nich to te, oraz rodzajnik nieokreślony eyn.

Odmiana czasowników

Większość czasowników ma przynajmniej dwie formy: bezokoliczniki, zakończone na -r i inne, które mają inną końcówkę. Nie nie mówi się Ni vorer, tylko Ni vore. Jeśli stosujemy czasowniki posiłkowe, takie jak ven i liser, to czasownik występuje w formie bezokolicznikowej. Na przykład można powiedzieć: Gar lise jorhaa'ir. (Możesz mówić.).

Przymiotniki odrzeczownikowe

Do tworzenia przymiotników odczasownikowych używa się przyrostków -la i -yc, zależnie od swobody wymowy. Znanym przykładem jest Di'kut: sam di'kut znaczy tyle co idiota. Lesz zmieniony w przymiotnik, przy użyciu przyrostka -la , daje Di'kutla. Przyrostek –la jest częściej używany dlatego, że jest łatwiejszy do wypowiedzenia niż –yc.

Stopniowanie

Przymiotniki stopniowane regularnie są zbudowane z samego przymiotnika i przyrostka -shy'a dla stopnia wyższego (na przykład dralshy'a) i --ne dla stopnia najwyższego (na przykład dralne).

Słownictwo

Poniżej wymienione zostały wszystkie znane słowa i wyrażenia w mando'a i ich tłumaczenia. Należy także pamiętać, że w mando'a nie ma słowa oznaczającego bohatera – jednak każdy, kto nim nie jest zasługuje na miano hut'uun/e - tchórz.

Liczby

Polski Mando'a
jeden solus
dwa tad
trzy ehn
cztery cuir
pięć rayshe'a
sześć resol
siedem e'tad
osiem sh'ehn
dziewięć she'cu
dziesięć ta'raysh

Czasowniki

Mando'a Polski
aliit rodzina, klan
atiniir wytrzymać, trzymać, tkwić
baatir troszczyć się, martwić
beten wzdychać
brokar bicie (bicie serca, bić w bęben)
cuyir być, istnieć
dinuir dawać
duraanir gardzić, patrzeć z góry, mieć w pogardzie
duumir pozwalać
ganar mięć, posiadać
hettir płonąc
hibirar uczyć się
hukaatir ochraniać, osłaniać
jorso’ran znosić, wytrzymać (czasownik archaiczny)
jurir nieść
jorhaa'ir rozmawiać
jurkadir mieć z kimś kłopoty
kar'taylir wiedzieć
liser móc
motir stać
narir czynić, działać
nartir postawić
nau'ur (czasami pisane jako naur) wykuć
nau'ur kad wykuć szablę
nynir uderzyć, ugodzić
parjir zwyciężyć,
shabiir przykręcić
shukur złamać, rozbić, zmiażdżyć
susulur słuchać, słyszeć
takisir obrażać, znieważać
trattok’o upaść, zawieść
udesiir odpocząć, być spokojnym
verborir kupić, wynająć,
vorer zaakceptować

Rzeczowniki

Mando'a Polski
abesh wschód
abiik powietrze
a’den gniew, furia
adu pieśni (rzeczownik archaiczny)
ad syn, córka, dziecko
ad'ika dziecko, chłopiec, kochanie
aka misja
akaan wojna
akaan'ade armia
aliit rodzina, klan
aruetii zdrajca, obcy
aruetiise liczba mnoga do aruetii
ba'buir pradziadek
beroya łowca nagród
beskar Mandaloriańska stal
beskar'gam zbroja (dosłownie "stalowa skóra")
bes'uliik Bazyliszek (dosłownie "stalowa bestia")
behot kwasek cytrynowy, środek antyseptyczny, środek pobudzający
birgaan plecak
buir ojciec
burc'ya przyjaciel
buy'ce hełm; potocznie: pół kwarty, wiadro
ca noc
chakaar złodziej, drobny przestępca, szumowiny, kobieta lekkich obyczajów, bękart
chig różne rodzaje gorących drinków, napar
Coruscanta Coruscant
cyar'tomade fani
darasuum wieczność
dar'buir już nie ojciec
dar'manda stan bycia "Nie Mandalorianem"; nie poza światowiec, ale ten który stracił swoje dziedzictwo, więc i tożsamość i duszę
dar'jetii już nie Jedi (Sith, Mroczny Jedi)
dar'yaim piekło, miejsce które chcesz zapomnieć
dha mrok
Dha Werda Verda Wojownicy mroku
di'kut głupek, idiota, bezużyteczna osoba); kontekst zależny: może nazywać durnia, głupca, kretyna itd.
droten ludzie, społeczeństwo
entye dług
gal jasne piwa
gayi'kaab radio
gayiyli odrodziciel
gett głowa
ge'verd prawie wojownik
gihaal ryba
gra'tua zemsta
hut'uun tchórz
ib'tuur dzisiaj
jai'galaar wrzaskliwy jastrząb
jetii Jedi
jetiise Republika, Jedi (liczba mnoga)
jetii'kad miecz świetlny
ka’ra gwiazdy
ka’rta serce
kad miecz
kama tył, przepaska
Kaminiise Kaminoanie
ke'gyce dowództwo, rozkaz
kom’rk rękawica
kando znaczenie, waga
kot siła
kote chwała
kyr’am śmierć
Mand'alor Mandalor
Mandaloriańska stal beskar
Manda'yaim Mandalore (planeta)
Mando'ad Mandalorianin (dosłownie: syn/córka/dziecko Mandalora)
mirshe mózg, umysł
mirsh komórka mózgowa
ne'tra gal ciemne piwo
nibral fajtłapa, niedojda; ktoś z kogo nie ma żadnego pożytku
or'dinii szaleniec
osik "poodoo"
parjai zwycięstwo
prudii cień
rang popiół
runi dusza
tal krew
tar przestrzeń kosmiczna, gwiazda, niebo
tat brat (dialekt z Concord Dawn)
taungsarang popiół Taung
tor sprawiedliwość
tracinya płomień
tracyn ogień
troan twarz
tsad sojusz, grupa, organizacja
tuur dzień
shebs tył, tyłek
Siit Sith
shuk'om Crushgaunt
uj'alayi bardzo gęste i słodkie ciasto zrobione ze zmiażdżonych orzechów, suszonych owoców i przypraw. Jest namaczane w kleistym syropie uj'jayl. Czasami zwane ciastem uj.
uj'Jayl (ooh-JAI-ul) rodzaj kleistego syropu.
ven przyszłość
verd wojownik
vhett rolnik
vode bracia, siostry, towarzysze
vod'ika zdrobniale brat, siostra (braciszek, siostrzyczka)
vongese Yuuzhan Vongowie
werda cienie (rzeczownik archaiczny)

Przymiotniki i przysłówki

Mando'a Polski
a'denla mściwy
adenn bezlitosny
ani'la ostateczny
aruetyc zdradziecki
atin uparty
briikase szczęśliwy
dar (dahr) już nie (np. Dar’buir - już nie ojciec)
darasuum wieczny, na zawsze
di'kutla głupi, idiotyczny
draar (drahr) nigdy
dral jasny, bystry
dralshy'a silny, potężniejszy
ge'tal czerwony
hettyc płonący
hut'uunla tchórzliwy
iviin'yc szybki, szybko
jatne najlepszy
kandosii nieposkromiony, szlachetny
mirdala bystry, mądry
nau przed
ne'tra czarny
ori wielki, olbrzymi, bardzo
racin blady
shabla przekleństwo
shukla zmiażdżony
sol'yc pierwszy
talyc krwawy, krwisty
teroch bezlitosny
tome razem
tracyn'la spieczony, spalony
troch oczywiście
ures bez
solus jeden, sam, jednostka
usen'ye wulgarne powiedzenie, gdy chcemy, by ktoś odszedł

Inne słowa

Mando'a Polski
a ale
an wszyscy
ashi inny
ast samo
bal i
bah do, ku
cuun nasz
elek tak
gar ty, twój
ibic to
jate dobrze
jatne najlepszy
juaan obok
kaysh jego, jemu
ke przedrostek rozkazujący
ke nu nie
lo w
meg który, co
meh jeżeli
mhi my
nayc nie (potocznie: shh)
ner mój
ni ja
par dla
sa jak
shh nie (potocznie)
sha or shal na
te ten
teh z (kąd?)
ti z (kim?)
tion przedrostek pytający
tion'ad kto, pytanie
vaii gdzie
val oni, ich
ven przedrostek przyszłościowy

Wyrażenia

Mando'a Polski
Aliit ori'shya taldin "Rodzina to więcej niż tylko krew" - Mandaloriańskie przysłowie
Ba'slan shev'la. Odwrót taktyczny. Mandaloriańskie wyrażenie.
Copaani gaan? Chcesz pomocną dłoń?
Cuy'val Dar "ten który już nie istnieje"
Duraani, burc'ya? "Czy wyglądam śmiesznie, kolego?"
"Gar Aruetyc Jetiise lise nau'ur ca ti jetii'kade, a'a'denla Siite hibira atiniir darasuum." "Wy zdradzieccy Jedi możecie rozświetlić noc przy pomocy waszych mieczy świetlnych, ale mściwi Sithowie nauczyli się wytrzymywać was na zawsze."
Gar ru kaymaru kaysh, di'kut: tion'meh kaysh ru jehaati? Zabiłeś go, ty idioto: co jeżeli on kłamał? (Powiedziane przez Kala Skiratę do Walona Vaua w Komandosi Republiki: Potrójne Zero)
Gedet'ye proszę
Haat, Ijaa, Haa'it Prawda, Honor, Wizja —mówione podczas pieczętowania paktu
Haili cetare Smacznego
Hukaat'kama Ochraniaj moje tyły
Ib'tuur jatne tuur ash'ad kyr'amur. "Dzisiaj jest najlepszy dzień, żeby ktoś zginął”
K'atini Zassij to!
Kandosii! "Zgroza!"
Ke barjurir gar'ade, jagyc'ade kot'la a dalyc'ade kotla'shya. "Trenuj swoich synów żeby byli silni, a twoje córki żeby były silniejsze." Mandaloriańskie powiedzenie
Ke narir haar'ke'gyce rol'eta resol! "Wykonać rozkaz 66!"
Ke nu jurkad sha Mando'ade, burc'ya! "Nie zadzieraj z Mandalorianami, kolego!" (dosłownie: Nie podnoś miecza na Mandolorian, kolego!" )
Ke nu jurkad ti Mando'ade, burc'ya! "Nie krzyżuj miecza z Mandalorianami, kolego!"
Ke'pare, ke baslana meh mhi Kyrayc "Zostać na pozycjach, (i) odejść jeżeli się nam nie uda"
Ke'pare "Zostać na pozycjach"
Ke'sush Komenda dobrej starej armii.
Kom'rk tsad droten troch nyn ures adenn, Dha Werda Verda a'den tratu. Oni są wrath cienia wojownika i rękawicą Republiki (Linijka Mandaloriańskiej pieśni wojennej zaadoptowanej dla Komandosów Republiki).
K'uur Cisza!; Bądź cicho
Mar'e Nareszcie!
Mhi solus tome, mhi solus dar'tome, mhi me'dinui an, mhi ba'jur verde. Razem stanowimy jedność, osobno stanowimy jedność, podzielimy się wszystkim, wychowamy wojowników. Treść przysięgi małżeńskiej.
Mir'osik przekleństwo
Mirdala Mird'ika! "Mądry Mird!" (mówione przez Walona Vaua do zwierzaka Strilla, Lorda Mirdalan)
Mirsh'kyramud nudna osoba (dosłownie: "morderca umysłów")
Mishuk gotal'u meshuroke, pako kyore Ciśnienie tworzy klejnoty, łatwo tworząc rozpad. Mandaloriańskie przysłowie.
N'jurkad "Nie zadzieraj ze mną"
N 'oya 'kari gihaal, Buir. (Noy-ah KAR-ee gee-HAAL, boo-EER) Złowiłem rybę, Tato..
Nar dralshy'a Próbuj mocniej
Ner vod "mój brat/siostra" potocznie: "(mój) kumpel/chłopak/facet"
Ni kar'tayli gar darasuum (nee kar-TILE garh dah-RAH-soom) potocznie: "Kocham cię"
Ni ru kaymaru Niktose. Meh Orjul jehaati, kay kar'tayli me'ni ven kaymaru kaysh Zabiłem tego Nikto. Jeżeli Orjul kłamie, wie, że jego także zabije. (Walon Vau do Kala Skiraty)
Nu jurkad Mando'ade, burc'ya! zapewnienie, porównywalne do "Spokojnie, przyjacielu"
Nu kyr'adyc, shi taab'echaaj'la "Nie odejśc, zwyczajnie odmaszerowac daleko" (Mandaloriańskie wyrażenie na odejście)
Ori'jate "Bardzo dobrze"
Resol'nare sześć zasad stanowiących kulturę Mandalorian
Re'turcye mhi! do widzenia, żegnaj
Ret'ini to był wypadek
Su'cuy! przyjacielskie przywitanie (dosłownie: "wciąż żywy" lub "wiec wciąż jesteś żywy")
Tion'ad hukaat'kama? "Kto cię kryje?"
Tsad droten Republika, demokracja, każdy rząd (dosłownie: "organizacja ludzi")
Usenye "Odejdź!"
Udesii "uspokój się", "nie przejmuj się"
Verd ori'shya beskar'gam. "Wojownik to więcej niż (jego) zbroja" Mandaloriańskie przysłowie
Vor’e dzięki, krótsza forma vor entye
Vor entye dziękuje (dosłownie: "Akceptuje twój dług")

Pieśni

Ciekawostki

  • Język którego nauczył się Revan od Sashy jest połączeniem wspólnego z Mando'a.

Źródła